elementy charakteryzujące umowę o pracę

Dzień dobry.

Rozpoczynamy od dziś tydzień tematyczny, dot. prawa pracy. Pierwszym tematem, o którym jest dzisiejszy „felieton” to elementy stosunku pracy i różnice pomiędzy umową o pracę a umową zlecenia.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w warunkach określonych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jednocześnie nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych powyżej.

Elementy stosunku pracy zostały uregulowane w art. 22 Kodeksu Pracy.

Stosunek pracy charakteryzuje się wskazanymi niżej cechami:
1. działalność zarobkowa, czyli wykonywana za wynagrodzeniem,
2. dobrowolnie,
3. z reguły praca jest wykonywana osobiście przez pracownika; jedynie za zgodą pracodawcy przy niektórych czynnościach pracownika może zastąpić inna osoba,
4. praca nie może być jednorazową czynnością, zatem jest powtarzana w codziennych, bądź dłuższych odstępach czasu,
5. praca jest wykonywana „na ryzyko” pracodawcy - to pracodawca ponosi negatywne konsekwencje niezawinionych błędów pracownika, czyli ryzyko osobowe. Jednocześnie pracodawca w okresie kłopotów ekonomicznych przedsiębiorstwa co do zasady musi dokonywać wypłaty wynagrodzenia pracownikowi, tzw. ryzyko gospodarcze. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku problemów technicznych przedsiębiorstwa ( tzw. ryzyko techniczne).
6. praca świadczona jest pod kierownictwem i nadzorem pracodawcy. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Przy tym w czasie pracy pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Na temat różnic pomiędzy umową o pracę, a umową zlecenie w sposób obszerny niejednokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy. Jako reprezentatywny można powołać w tym miejscu wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 zgodnie, z którym istota ciągłości świadczenia pracy w ramach stosunku pracy tkwi w tym, że zobowiązanie pracownika nie polega na jednorazowym wykonaniu pewnej czynności lub na wykonaniu ich zespołu składającego się na określony rezultat, lecz wiąże się z wykonywaniem określonych czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej pracownika z pracodawcą.

Jednocześnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 1999 r. I PKN 307/99 wskazał, że przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony (umowa o pracę; umowa zlecenia) należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego. Umowa zlecenia z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego i wykonywaniu stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco. Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy poparł w wyroku z dnia 11 września 1997 r. II UKN 232/97, mianowicie o tym, że zatrudnienie było w ramach stosunku pracy, a nie umowy cywilnoprawnej, świadczy wykonywanie pracy zmianowej, dyspozycyjność i podporządkowanie pracodawcy.

Co za tym idzie w razie uzasadnionych wątpliwości co do zasadności łączącej nas z drugą stroną umowy zlecenie, nie zaś umowy o pracę - można złożyć do sądu pracy pozew o ustalenie stosunku pracy, na podstawie art. 300 Kodeksu pracy w zw. z art. 189 Kodeksu cywilnego.

Łączę pozdrowienia
Bartosz Strugaru
SEGO INVESTMENT.

Źródła:
Komentarz Kodeks Pracy pod red. Prof. Zw. dr. hab. Ludwika Florka, Warszawa 2011, str. 144.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1999 r. I PKN 307/99,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 r. II UKN 232/97,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1998 r. I PKN 170/98.