rozwód - przesłanki

Witajcie,

Dziś zgodnie z rozpoczęciem nowego tygodnia tematycznego, przyjrzymy się bliżej instytucji rozwodu. Zapewne wielu z was słyszało coś więcej na temat rozwód, o pewnie niektórzy z Was już ten temat „przerobili”.

Zaczniemy od przesłanek rozwodowych. Zgodnie z art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Rozkład pożycia – co to w zasadzie jest?

Ustawodawca nie definiuje pojęcia rozkładu pożycia małżeńskiego. Nie określa też podstawowego dla tej definicji pojęcia pożycia małżeńskiego. W obu przypadkach celowe jest sięgnięcie do konstrukcji pojęć typologicznych, ponieważ mamy do czynienia z przedmiotem posiadającym własności stopniowalne, o bardzo różnym stopniu natężenia.

W przypadku pożycia małżeńskiego wzorzec definiuje się najczęściej jako wspólnotę uczuć miłości, szacunku i zaufania połączoną harmonijnym współżyciem fizycznym i pełną wspólnotą gospodarczą.

Jeżeli między małżonkami dochodzi do osłabienia czy wręcz zaniku więzi małżeńskich, to proces ten określany jest mianem rozkładu pożycia małżeńskiego.

Dla ustalenia charakteru rozkładu pożycia małżeńskiego konieczne jest niekiedy uwzględnienie zdarzeń spoza wąsko zdefiniowanych stosunków między małżonkami. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy rozkład jest następstwem niewłaściwych relacji zachodzących między jednym z małżonków a osobami trzecimi, zwłaszcza dziećmi lub innymi bliskimi współmałżonka. Lekceważący stosunek, rażące zaniedbania w wykonywaniu obowiązków, wrogość, przejawy agresji lub inne naganne zachowanie w osobistych kontaktach z osobą bliską współmałżonkowi mogą zarówno przyczynić się do rozkładu pożycia między małżonkami, jak i stanowić jego przejaw.

Ustalenie przyczyn rozkładu pożycia ma podstawowe znaczenie dla oceny, czy zachodzą przesłanki rozwiązania małżeństwa. Bez ich znajomości nie jest możliwe ustalenie charakteru rozkładu pożycia, ocena rozwodu w świetle zasad współżycia społecznego ani określenie małżonka winnego rozkładu pożycia. Nie bez znaczenia są one przy ocenie zgodności rozwodu z dobrem dziecka, chociaż dla niej decydujące znaczenie mają zazwyczaj przejawy rozkładu. Jednak zdarzenia powodujące rozpad więzi między małżonkami są najczęściej konsekwencjami innych zdarzeń, a tym samym oddzielanie przyczyn od przejawów rozkładu nie jest ani możliwe, ani celowe wobec dynamiki procesu rozkładu pożycia.

Rozkład mający charakter  trwały – co to takiego ???

Cecha trwałości wiąże się z intensywnością rozkładu pożycia, z jego głębokością. Rozkład pożycia określa się jako trwały, gdy opierając się na doświadczeniu życiowym możemy przyjąć, że nie nastąpi w przyszłości ponowne ukształtowanie się więzi małżeńskich. Trwałość rozkładu pożycia ustalana jest więc w drodze oceny prawdopodobieństwa powrotu małżonków do wspólnego pożycia. Podobnie jak ocena zupełności rozkładu konieczne jest zbadanie stanu więzi fizycznej, wspólnoty gospodarczej, a przede wszystkim więzi duchowej. Jednak tym razem analiza powinna być prowadzona pod kątem nasilenia objawów świadczących o nieprzemijającym charakterze rozkładu pożycia.

"Do uznania, że rozkład jest trwały nie jest konieczne stwierdzenie, że powrót małżonków do pożycia jest bezwzględnie wyłączony. Wystarczy oparta na doświadczeniu życiowym ocena, że w okolicznościach sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Należy przy tym mieć na uwadze indywidualne cechy charakteru małżonków" (wytyczne rozwodowe 1955, pkt II.2).

Spośród okoliczności mających znaczenie przy ustalaniu trwałości rozkładu pożycia poważną rolę odgrywa upływ czasu. Szczególnie doniosłe znaczenie dla trwałości rozkładu ma czas trwania małżeństwa oraz czas trwania zupełnego rozkładu pożycia.

Jak wiadomo z doświadczenia życiowego, im dłużej trwa wspólne pożycie małżonków, tym mniej poszczególne fakty oddziałują niekorzystnie na to pożycie, tym trudniej wywołać głęboki rozkład. W przypadku, gdy małżonkowie pozostają w rozłączeniu, porównanie czasu trwania związku małżeńskiego z okresem rozłączenia będzie stanowiło pomocniczą przesłankę oceny trwałości rozkładu. Jeżeli na czas trwania związku małżeńskiego przypada w znacznym stopniu okres zupełnego rozkładu pożycia, to należy sądzić, że rozkład ten jest trwały. I odwrotnie, jeżeli zupełny rozkład pożycia obejmuje niewielki okres w porównaniu z długotrwałością związku małżeńskiego, to wskazuje on na przemijający charakter rozkładu. Nawet 3-letnie rozstanie małżonków nie musi oznaczać trwałego rozkładu, jeżeli ich wspólne pożycie obejmuje okres 38 lat (wyrok SN z dnia 17 października 2000 r., I CKN 831/98, niepubl.).

Rozkład mający charakter zupełny ??

Rozkład pożycia stanowi podstawę orzeczenia rozwodu wyłącznie wówczas, gdy ma charakter zupełny. Jest to zgodne z koncepcją, która uznaje małżeństwo za związek trwały, ale dopuszczający jego rozwiązanie w sytuacji wyjątkowej, gdy prawidłowe funkcjonowanie danego związku nie jest już możliwe.

Uważa się, że z zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego mamy do czynienia wówczas, gdy w ogóle ustały stosunki między małżonkami i to we wszystkich trzech sferach: uczuciowej, fizycznej i gospodarczej: "Rozkład jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza" (wytyczne rozwodowe 1955, pkt II).

Z uwagi na szczególną rolę małżeńskiej więzi uczuciowej za słuszną uważa się tezę, że rozkład pożycia jest zupełny tylko wówczas, gdy wspólnota uczuciowa między małżonkami nie ma miejsca. Ten element pożycia małżeńskiego nie może wystąpić nawet w najmniejszym stopniu, by można było orzec o rozkładzie, że ma charakter zupełny. Uwaga - jakiekolwiek wzajemnie manifestowane uczucie miłości, przejawy czułości i serdeczności świadczą o istnieniu więzi duchowej między małżonkami i uniemożliwiają rozwiązanie małżeństwa.

To tyle na dziś. W razie jakichkolwiek pytań, pozostaję do Państwa dyspozycji

Łączę pozdrowienia

Bartosz Strugaru

Źródło: Komentarz do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: Henryk Dolecki (red.), Tomasz Sokołowski (red.), Marek Andrzejewski, Anita Lutkiewicz-Rucińska, Adam Olejniczak, Anna Sylwestrzak, Andrzej Zielonacki – Lex Sigma.