stwierdzenie nabycia spadku - sąd czy notariusz?

Witajcie,

W dzisiejszym „felietonie” poruszymy kwestię stwierdzenia nabycia spadku, a dokładniej gdzie należy zgłosić się by dokonać owego stwierdzenia.

Instytucją, która pozwala spadkobiercy na wylegitymowanie się swoim statusem przed innymi osobami, jest sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia.

Z powyższego wynika, iż obecnie prawo dopuszcza dwie możliwości uzyskania statusu spadkobiercy, a mianowicie:

1. dądowe stwierdzenie nabycia spadku oraz
2. akt notarialny poświadczenia dziedziczenia.

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku

Zgodnie z art. 1025 § 1 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Orzeczenie sądu ma charakter deklaratywny, pełni także funkcję legitymacyjną względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia; spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku (art. 1027 k.c.).

Nie istnieje prawny obowiązek uzyskania stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia przez spadkobiercę. W pewnych przypadkach jednak uzyskanie takiego stwierdzenia będzie konieczne. Bez postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia spadkobierca nie zostanie wpisany w księdze wieczystej jako następca prawny zmarłego właściciela nieruchomości.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć osoba mająca w tym interes, tj. interes w uzyskaniu stwierdzenia (art. 1025 § 1 k.c.). Krąg osób uprawnionych do wszczęcia postępowania ustawa zakreśla stosunkowo szeroko, osobą taką będzie każdy, kto ma interes w powstaniu skutków prawnych związanych z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po określonym spadkodawcy przez osoby wymienione w orzeczeniu sądu. Termin "interes" należy więc interpretować stosunkowo szeroko, nie zawsze musi to być interes prawny, chodzi o jakikolwiek interes, o charakterze osobistym czy majątkowym.

Wnioskodawca w takim wniosku powinien wskazać wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi (art. 669 k.c.), osoby takie są uczestnikami koniecznymi postępowania o stwierdzenie nabycia spadku

Istotne jest to, iż uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone czasowo, tym samym można złożyć taki wniosek w każdej chwili.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien określać osobę, po której ma nastąpić stwierdzenie nabycia spadku (osobę spadkodawcy), osoby powołane do dziedziczenia po zmarłym (spadkobierców ustawowych lub testamentowych) oraz tytuł ich powołania do dziedziczenia, osoby, na których rzecz uczynione zostały zapisy windykacyjne, i przedmiot takiego zapisu. Sąd spadku wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, chociażby spadkobiercami okazały się inne osoby niż wymienione we wniosku (art. 677 k.p.c.).

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku nie określa się składników majątku spadkowego, praw spadkobierców oraz osób trzecich względem poszczególnych przedmiotów majątkowych tworzących spadek, praw spadkobierców lub uprawnionych do zachowku, czy nabywców spadku lub udziału w nim. Celem wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest jedynie ustalenie kręgu osób dziedziczących po zmarłym (spadkobierców) oraz udziałów poszczególnych spadkobierców w całości spadku. Wyjątek w tym zakresie dotyczy zapisu windykacyjnego i jego przedmiotu.

Akt notarialny poświadczenia dziedziczenia

Obok stwierdzenia nabycia spadku, w prawie polskim pojawiła się instytucja alternatywna, a mianowicie akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza. Dokumentowanie przez spadkobiercę praw do spadku może więc następować bądź na podstawie postanowienia sądu, bądź na podstawie wydawanego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia

Akt poświadczenia dziedziczenia - tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku przez sąd - jest podstawą domniemania, że osoba, która go uzyskała, jest spadkobiercą. Pod względem skutków prawnych obie te instytucje są więc zrównane.

Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem:

a)      dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych,

b)      gdy spadkobiercą ustawowym jest gmina lub Skarb Państwa,

c)      gdy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej, albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą;

d)     możliwości wydawania aktów w stosunku do spadków otwartych przed dniem 1 lipca 1984 r. (art. 6 ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw).

Poza wszelkim sporem też powinno być, że sporządzenie aktów poświadczenia dziedziczenia jest możliwe tylko w sprawach niespornych

Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz sporządza protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w grę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi oraz uprawnieni z tytułu zapisów windykacyjnych. Protokół ten jest przesłanką konieczną sporządzenia aktu.

Przed przystąpieniem do spisania protokołu notariusz powinien pouczyć wszystkie osoby uczestniczące w czynności o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.

Po spisaniu protokołu notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, przy czym wzmiankę o sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia umieszcza się na protokole dziedziczenia.

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia jest jednak możliwe tylko wówczas, gdy nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy, wysokości udziałów w spadku, a w przypadku gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, i przedmiotu zapisu.

Łączę pozdrowienia

Bartosz Strugaru